Cỏ ngũ sắc là gì? Công dụng đa năng của cỏ ngũ sắc trong y học cổ truyền

Cỏ ngũ sắc hay hoa ngũ sắc là loại cây quen thuộc và có tác dụng rất tốt với sức khỏe và chăm sóc da. Vậy cỏ ngũ sắc là gì, nó có tác dụng như thế nào? Bài viết dưới đây Cỏ Mềm sẽ giải đáp chi tiết giúp bạn.

Tổng quan về cây cỏ ngũ sắc

Cỏ ngũ sắc là loại cây dại khá quen thuộc với người dân Việt Nam. Dưới đây là một số đặc điểm nổi bật của loài cây này:

Mô tả cây

Cỏ ngũ sắc tên khoa học là Ageratum conyzoides L hay còn gọi là cỏ hôi, hoa ngũ sắc, hoa ngũ vị,... Là loại cây thân thảo, thân mềm và mọc thành từng bụi. Cây cao từ 25 - 50cm, lá mọc đối hình trứng hoặc 3 cạnh dài 2 - 6cm, rộng 1 - 3cm, mép có răng cưa hình tròn, 2 mặt đều có lông và mặt dưới nhạt hơn. Hoa nhỏ, màu tím xanh, quả bé màu đen và có 5 sống dọc. 

Phân bố

Trên thế giới, cây có nguồn gốc từ Châu Mỹ, sau đó được phát tán ra khắp các vùng nhiệt đới và á nhiệt đới. Tại Châu Á, cây mọc phổ biến ở các vùng Nam Trung Quốc, Campuchia, Thái Lan, Ấn Độ, Campuchia.

Tại nước ta, đây là loại cỏ dại quen thuộc và phân bố ở những nơi vùng núi cao từ 1500m trở lên đến các tỉnh ở vùng trung du và đồng bằng. Cây mọc gần như thuần loài ở các bãi sông, nương ngô, ven đường đi hay trong vườn.

Bộ phận sử dụng

Thông thường, cỏ ngũ sắc có thể sử dụng được toàn bộ cây. Tuy nhiên, phần được sử dụng nhiều nhất là phần thân cây đã được cắt bỏ rễ. 

Thành phần hóa học

Thành phần hóa học trong cây cỏ ngũ sắc bao gồm:

• 0,16% tinh dầu đặc (tính theo dược liệu khô kiệt), có màu vàng nhạt đến màu vàng nghệ và có thể có coumarin. Thành phần chủ yếu của tinh dầu gồm 6-demetoxygeratocromen, ageratochromen và caryophyllen, ba thành phần này chiếm tới 77% hàm lượng tinh dầu.

• Trong hoa có 0,2% tinh dầu và có mùi gây nôn. 

• Cả lá và hoa đều chứa caryophyllene, cadinen, geratocromen, demetoxygeratocromen. Bên cạnh đó, lá còn chứa stigmast 7-en-3-02, quercetin, kaempferol, acid fumaric, acid cafeic.

• Hàm lượng saponin thô trong thân và lá là 4,7% (tính theo dược liệu khô kiệt).

Công dụng của cỏ ngũ sắc

Hoa ngũ vị có tác dụng rất tốt với sức khỏe của con người và cả trong làm đẹp. Cụ thể:

Đối với sức khỏe

Trong Đông y, lá ngũ sắc có vị đắng, tính mát; hoa có vị ngọt, rễ có vị dịu. Cây được sử dụng để điều trị nhiều loại bệnh như:

• Rễ cây có tác dụng hạ sốt, giải nhiệt, trừ thấp và được dùng để điều trị bệnh đau xương, phong thấp, quai bị, sốt cao kéo dài, chấn thương;

• Lá cây có tác dụng thanh nhiệt, cầm máu, dùng để điều trị vết thương chảy máu giúp cầm máu và các bệnh về da như ngứa da, viêm da, ghẻ lở, chàm, thấp khớp,...

• Hoa có tác dụng trị nóng trong, cao huyết áp, chữa ho ra máu, bệnh lao phổi,...

Trong y học hiện đại, hoa ngũ vị có tác dụng:

• Chiết xuất từ đài hoa ngũ sắc có tác dụng ngăn chặn cơn co thắt ở cơ trơn, giúp cơ trong tử cung co giãn tốt hơn.

• Chiết xuất đài hoa làm giảm huyết áp, hoạt động như chất kháng sinh, điều trị giảm ho, viêm họng, giảm khả năng hoạt động của một số vi nấm;

• Đài hoa, lá cây trâm ổi giúp thông tiểu, kích thích tiểu tiện, nhuận gan;

• Chiết xuất polysaccharit từ nụ hoa có tác dụng ức chế sự phát triển của khối u;

• Lantanin trong vỏ nấm có tác dụng hạ nhiệt cơ thể rất tốt. 

Đối với làn da

Không chỉ được sử dụng trong y học mà cỏ ngũ vị còn được biết đến với tác dụng làm đẹp nổi tiếng. Các sản phẩm có chứa cỏ ngũ sắc thường được dùng để làm dịu da, kiểm soát tình trạng da mụn, da dầu và se khít lỗ chân lông.

Đặc biệt, khả năng kháng khuẩn của cỏ ngũ sắc cũng có tác dụng ngăn ngừa mụn cùng các vấn đề liên quan đến vi khuẩn trên da. 

Một số lưu ý khi sử dụng cỏ ngũ sắc

Dù có nhiều tác dụng tốt với sức khỏe, tuy nhiên nó chỉ thực sự phát huy tốt khi sử dụng đúng cách. Do vậy, khi sử dụng cỏ ngũ sắc, mọi người cần lưu ý một số điều sau:

• Nên dùng cỏ ngũ sắc sạch, không bị sâu bọ, tránh sử dụng các cây mọc ở khu vực có nhiễm thuốc trừ sâu và thuốc bảo vệ thực vật;

• Nếu sử dụng cỏ ngũ sắc để trị viêm xoang, bạn cần tham khảo ý kiến của chuyên gia. Việc sử dụng đúng liều lượng sẽ giúp bài thuốc phát huy hiệu quả tốt hơn. 

• Khi nấu nước cỏ ngũ sắc để tắm cho em bé, cần nấu theo tỷ lệ thích hợp, không nên nấu quá đặc hoặc quá loãng bởi nó sẽ không đạt được hiệu quả mong muốn.

• Tránh nhầm lẫn giữa cây cỏ ngũ vị với cây bông ổi, cây hy thiêm (nhiều nơi cũng gọi là cây cứt lợn) để tránh gặp phải tác dụng không mong muốn. 

Nói chung, cỏ ngũ sắc không chỉ là loại cây có giá trị trong y học cổ truyền mà nó còn được ứng dụng rộng rãi trong làm đẹp. Tuy nhiên, để đem lại hiệu quả sử dụng hiệu quả nhất, bạn cần tìm hiểu thật kỹ và sử dụng đúng cách để tránh các tác dụng phụ không muốn.